امواج ماوراء بنفش و کاربرد آن در پزشکی

تولید پرتوهای کنترل شده ماوراء بنفش به وسیله لامپ سیاه  یا لامپ بخار جیوه صورت می‌گیرد، از طول موجهای کوتاه پرتو ماوراء بنفش می‌توان برای ضد عفونی آب، مواد خوراکی، تجهیزات پزشکی، لوازم صنعتی، تخریب نسوج و باکتریها استفاده نمود. با استفاده از طول موج مناسب مي‌توان برای گندزدایی کردن سطوح مانند اتاقهای بیمارستان‌ها و حتی در روند درمانی بیماران نیز استفاده شود، بدین ترتیب، ضدعفونی بدون استفاده از موادشیمیایی و به‌کارگیری حرارت‌های بالا امکان پذیر شد، ضدعفونی در مواردی که قبلا مشکل و یا غیر ممکن بود نیز امکان‌پذیر گردید و در بعضی موارد به عنوان روش اصلی یا مکمل فرآیند ضدعفونی استفاده شد.

۱-شناخت پرتو ماوراء بنفش

        تابش پرتو ماوراء بنفش در سال 1801 کشف شد، فیزیکدان آلمانی یوهان ویلهلم ریتر  در انتهای طیف نور مرئي، پرتوهای نامرئی را مشاهده کرد که کاغذهای آغشته به کلرید نقره سریع‌تر از نور بنفش تیره تر کرده، وی آن را "پرتوهای اکسید کننده " نامید، این امر به این دلیل است که پرتو ماوراء بنفش می‌تواند برخی از مواد شیمیایی را تغییر دهد.استفاده از این پرتو به روش های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد که یکی از آنها سخت کردن سریع چسب های مخصوص است. بعد از چندین سال نام آن به پرتو ماوراء بنفش تغییر یافت، در سال 1878 اثر ضدعفونی‌کننده آن، با کشتن باکتری ها کشف شد و در سال 1903 مشخص شد كه موثرترین طول موج آن در حدود 250 نانومتر است. در سال 1960 مقاله‌ای منتشر شد تأثیر پرتو ماوراء بنفش برروی DNA اثبات کرد.

2-1- جنس پرتو

پرتو فرابنفش انرژی الکترومغناطیسی است که طول موج کوتاه و انرژی زیادی دارد و برای چشم انسان نامرئی است و در طیف الکترومغناطیسی، بین اشعه ایکس و نور مرئی قرار دارد و طول موج آن بین 100 تا 400 نانو متر است[1]. وجود این اشعه در نور خورشید باعث آفتاب سوختگی پوست بدن می‌شود.

3-1- دسته بندی طول موج

        باتوجه به موضوع مورد نظر ما که کاربرد پرتو ماوراء فرابنفش و کاربرد آن در پزشکی است، با توجه به خطر سلامتی بصورت زیر دسته بندی شده است [1]:

جدول ۱- دسته بندی طول موج پرتو ماورء بنفش

4-1-منابع تولید:

         منبع طبیعی آن خورشید ساطع‌کننده پرتو ماوراء فرابنفش در تمام طول موج طیفی آن است ولی به سبب ویژگی جذب UV در لایه اوزون اتمسفر، 99٪ تابش پرتو ماوراء بنفشی که به زمین می‌رسد از نوع باند (کمتر مضر)UVA   است.

         چراغهای بخار جیوه  متداول ترین منبع کنترل شده پرتو ماوراء فرابنفش هستند که با مصرف کم نیروی الکتریکی، مقدار زیادی پرتو ماوراء فرابنفش تولید می‌کنند. قسمت اساسی چراغهای بخار جیوه از لوله‌ای از جنس کوارتز ساخته شده است که در دو طرف آن، دارای دو مخزن جیوه است. همچنین پرتو ماوراء بنفش را در قوس الکتریکی زغال را می‌توان یافت. اشعه فرابنفش تولید شده در قوس الکتریکی زغال نسبتا کم است، ولی اگر اکسیدهای فلزی به الکترودهای زغالی اضافه شوند، مقدار این اشعه نیز افزایش می‌یابد. همیچنین از دیگر منابع تولید آن می‌توان لامپهای هالید فلزی،لامپ Mercury، مشعل پلاسما، لامپهای فتوتراپی، آشکارسازهای ارز تقلبی، لامپهای ضد باکتری، لامپ های سیاه، تجهیزات پلیمریزاسیون دندانپزشکی، لامپهای ماوراء بنفش ترمیم کننده ناخن و ... نام‌برد.

5-1-  خواص فیزیکی و شیمیایی پرتو ماوراء بنفش : 

         به دو دسته خواص فیزیکی و شیمیایی تقیسم می‌شود، که خواص فیزیکی آن به نام خاصیت فوتوالکتریک  شناخته شده و خواص شیمیایی آن فلوئورسانس  و فوتو شیمیایی  است. دستگاه‌های اندزه‌گیری پرتوهای ماوراء بنفش نیز بر اساس همین خواص کار مي‌کنند.

1-5-1- خاصیت فوتوالکتریک:

        اگر پرتو ماوراء بنفش به فلزات بتابد، از آنها الکترون جدا می‌شود، ولی جدا شدن الکترون در کلیه فلزات به یک اندازه نیست و حساسیت کادمیوم بیش از همه می‌باشد. مقدار الکترونی که از فلز جدا می‌شود، متناسب با مقدار انرژی اشعه‌ای است که به آن می‌تابد.

2-5-1- خاصیت فلوئورسانس:

        اگر در مقابل پرتو ماوراء بنفش و یا یک چراغ بخار جیوه، اجسامی‌از قبیل گچ و کولوفان  و محلول سالسیلات دو سود یا آنتی پیرین و یا بعضی از سنگهای معدنی را قرار دهند، ملاحظه می‌شود که هر یک به نسبت جذب اشعه به رنگهای مختلف درخشندگی پیدا می‌کند. این خاصیت نیز بستگی به طول موج و شدت جذب اشعه دارد. بعضی اجسام در مقابل اشعه فرابنفش با موج بلند این خاصیت را ندارند و به عکس در مقابل اشعه فرابنفش با موج کوتاه خاصیت فلوئورسانس پیدا می‌کند.

3-5-1- خاصیت فوتو شیمیایی:

        اشعه فرابنفش باعث تعداد زیادی فعل و انفعالات شیمیایی می‌شود و این خاصیت در اشعه با موج کوتاه 0.3 میکرومتر شدیدتر است، مانند نور مرئی که املاح نقره را تجزیه می‌کند و این خاصیت در اشعه با موج کوتاه بیشتر است. مدتها برای اندازه گیری مقدار اشعه فرابنفش از این خاصیت استفاده می‌کردند

6-1- دستگاه‌های اندازه‌گیري پرتوهای ماوراء بنفش :

        واحد شدت تابش پرتو ماوراء بنفش را می‌توان از تقسیم میلی‌وات بر سانتیمتر مربع (mW / cm2) به‌دست آورد، که مقدار آن از تقسیم انرژی بر سانتی‌مترمربع در هر لحظه به‌دست می‌آید؛ ابزارهای متنوعی برای اندازه گیری اشعه ماوراء بنفش در آزمایشگاه و محیط‌های‌کاری مختلف از نظر تجاری در دسترس است. همانطور که گفته شد اساس اندازه گیری اشعه فرابنفش متکی به خواص فیزیکی و شیمیایی آن است. وسایلی که برای اندازه گیری اشعه فرابنفش وجود دارد، اکتی نومتر  نام دارد و همچنین به نام‌های اسپکترو رادیومتر متر و رادیومتر نیز شناخته می‌شود و به سه دسته تقسیم می‌شوند[2] که در زیر به خلاصه تعریف شده‌اند:

1-6-1- پیل ترموالکتریک:

        جسمی‌را که اشعه را بطور کامل جذب می‌کند، در معرض تابش اشعه قرار داده و حرارت حاصله را اندازه گیری می‌کنند.

2-6-1- اکتی‌نومتر فیزیکی:

        مهم‌ترین این نوع اکتی‌نومترها سلول‌های فوتوالکتریک است که از یک حباب از جنس کوارتز که به خوبی تخلیه(خلاء) شده است، تشکیل شده و نیز شامل دو الکترود است.

3-6-1- اکتی‌نومتر شیمیایی:

        املاح نقره در اثر تابش اشعه فرابنفش احیا شده و چون نقره آن آزاد می‌گردد، املاح سیاه رنگ می‌شود. اکتی نومتری که متکی به خاصیت فوق است، اکتی نومتر بوردیه  است.

7-1- کاربردهای پرتوهای ماوراء بنفش:

        پرتوهای ماوراء بنفش به طور گسترده در فرایندهای صنعتی و در فرآیندهای پزشکی و دندانپزشکی برای اهداف مختلفی از جمله کشتن باکتریها، ایجاد اثرات فلورسنت، جوهرها و چسب‌هاي فوری، فوتوتراپی و ستاره شناسی استفاده می‌شود. طول و شدت های مختلف UV برای اهداف مختلف استفاده می‌شود.

8-1- برخی مشاغل که بیشتر در معرض پرتو ماوراء فرابنش هستند:

•    فیزیوتراپیست
•    تکنسین‌های آزمایشگاه
•    کارشناسان پزشکی قانونی
•    دندانپزشکان و دستیاران
•    متخصصین پوست و کودکان
•    کارکنان بیمارستان
•    کارگران در فضای باز
•    جوشکاران و...

2- کاربرد پرتو ماوراء بنفش در پزشکی

1-2- کاربرد های درمانی ماوراء بنفش در پزشکی :

        یکی از خواص پرتوهای ماوراء بنفش ایجاد تغییر شیمیایی است، که بطور مثال می‌توان چسب‌هایی ساخت که با قرار گرفتن در زیر پرتو ماوراء بنفش به سرعت سفت شده که کاربرد بسیاری بخصوص در زمینه دندان پزشکی و ساخت پروتز دارد. میتوان از پرتو ماوراء بنفش در بلیچینگ دندان  استفاده کرد، البته به همراه یک ماده دیگر که از پرتو به عنوان کاتالیزور آن استفاده می‌شود.

        از دیگر موارد درمانی پرتو ماوراء بنفش، استفاده از خاصیت ایجاد حرارت آن است که فیزیوتراپیست برای درمان ناحیه‌ای از بدن طیف خاصی از پرتو ماوراء بنفش را به آن تابانده تا روند درمانی با سرعت بهتری پیش‌برود، زیرا حرارت ایجاد شده در آن ناحیه خاص باعث خون‌رسانی بهتر به آن ناحیه می‌شود. متخصصین پوست برای درمان بعضی از بیماری‌های پوستی از UVB استفاده می‌کنند.

1-1-2- انواع دستگاه های نوردرمانی:

        دستگاههای نوردرمانی به وسیله پرتو ماوراء بنفش به سه دسته تقسیم می‌شوند:
1.     PUVA
2.    NBUVB
3.    BB-UVB

2-1-2- بررسی دستگاه‌‌های نور درمانی[7] :
        دستگاه‌های Narrow Band UVB با حذف طول‌موج‌های زائد و زیان‌بخش UV، تنها طول‌موج‌های 311-312 را ساطع می‌کنند، این دستگاه کم عارضه بوده زیرا طول‌موج‌های زیر 300nm که باعث ایجاد التهاب یا سوختگی در پوست می‌شود و احتمال ابتلا به سرطان پوست را افزایش می‌دهد، در این دستگاه تولید نمی‌شود.

        دستگاه‌های فتوشیمی‌Psoralen ultraviolet A  در سال‌های گذشته روش‌اصلی درمان ویتیلیگو بوده و با استفاده از ترکیب‌های متاکسالون  به صورت موضعی یا خوراکی و سپس از تابش اشعه UVA استفاده می‌شود، ولی به دلیل بروز عوارض جانبی مانند : حالت تهوع، واکنش‌های فتوتوکسیک پوستی، افزایش خطر ابتلا به آب مروارید و اختلاف نظر در تأثیر درمانی آن، استفاده از آن محدود شده.

        دستگاه‌های پهنای باند پهن Broad‐band ultraviolet B  که شامل ایجاد پرتو دلخواه با طول موج بین 305 تا 325nm است، نوع معمولی آن طول موجی بین 280 تا 320nm تولید می‌کند.

1-2-1-2- درمان بیماری‌های پوستی:

        بیماری‌های پوستی ویتیلیگو (لک‌وپیس) پسوریازیس (صدفک)، پارا پسوریازیس(صدفکوار)، آتوپیک درماتیت (اگزمای سرشتی) و ... با استفاده از روش‌های پرتو درمانی می‌توان درمان کرد، که برسی چند مورد از این دسته بیماری‌ها می‌پردازیم.

        بیماری پوستی پسوریازیس یک بیماری التهابی سیستمیک است که تقریباً 2٪ افراد جامعه را درگیر می‌کند، علایم بیماری به‌صورت پلاک‌های پوسته‌ریز قرمز رنگ در نواحی مختلف بدن می‌باشد. روش‌های درمانی متفاوتی برای درمان این بیماری وجود دارد که یکی از آنها به‌وسیله پرتو ماوراء بنفش است، بیمار پس از مصرف دارویی به نام پسورالن  و یا متوکسالن  در برابر پرتو ماوراء بنفش UVA قرار می‌گیرد. این روش درمان همان PUVA است، که درمان به این شیوه عوارضی نیز دارد، امروزه NBUVB انتخاب اول در نوردرمانی پسوریازیس محسوب می‌شود.

        نور درمانی به وسیله NBUVB بخصوص در درمان اگزمای آتوپیک، آلوپسی ناحیه‌ای گسترده، کهیر (اورتیکاریا پیگمنتوزا) و واکنش پیوند GVH کاربرد دارد. استفاده از NBUVB تقریبا در تمامی‌بیماری‌هایی که به وسیله PUVA درمان می‌شود نیز موثر می‌باشد.

        بیماری ویتیلیگو یک اختلال تولید رنگدانه است که در آن ملانوسیت‌ها (سلولهایی که رنگدانه تولید می‌کنند) در قسمت‌هایی از پوست، غشاهای مخاطی و شبکیه تخریب شده‌اند، در نتیجه لکه‌های سفیدپوست درنواحی مختلف بدن ظاهر می‌شوند. درمان با روش NBUVB اثری تقریبا برابر با درمان PUVA دارد، بدون آنکه نیاز به مصرف متوکسالن داشته باشد و چون دارویی مصرف نشده عوارض مصرف متوکسالن را ندارد، در واقع عوارضی که در مورد PUVA گاه غیر قابل اجتناب به نظر می‌رسد، مانند: سوختگی و تاول، در مورد NBUVB بسیار نادر است. روند درمانی طولانی مدت بوده و باید بصورت منظم بیمار در معرض پرتو قرار گیرد.

3-1-2- عوارض پرتو ماوراء بنفش:

        خطرات ناشی از قرار گرفتن در معرض پرتو ماوراء بنفش، بیشتر اوقات منشأ آن خورشید است، ولی درکل قرار گرفتن در معرض پرتو ماوراء بنفش مهمترین علت سرطان پوست است. تجمع مقادیری از موتاسیون  های ژنتیکی در سلول های بنیادی ملانوسیتی  می‌تواند منجر به سرطانی شدن این سلول‌ها شود. تحت شرایط طبیعی، پرتو ماوراء بنفش خورشید منجر به آزادسازی ملانین از ملانوسیت‌ها می‌شود. ملانویست‌ها دسته‌ای از سلول‌ها هستند که ملاتونین را تولید می‌کنند. ملانین یا همان رنگدانه عامل اصلی ایجاد رنگ پوست است.

        تابش پرتو ماوراء بنفش موجب ایجاد نوعی آسیب به دی.ان.ای شد که در اصطلاح «دایمر سیکلوبوتان» یا به اختصار CPD   نامیده می‌شود. این آسیب اصلی ترین عامل ایجاد سرطان پوست به شمار می‌رود. بنابر این، ملانین علاوه بر اثرات پیشگیری کننده، از خواص سرطان زایی نیز برخوردار است[8] .

1-3-1-2- انواع سرطان‌های پوستی[9] :

        انواع سرطان‌های پوست شامل:‌ ضایعات پیش سرطانی موسوم به آکتینیک کراتوزیس ، سرطان سلول پایه یا BCC ، سرطان سلول سنگفرشی SCC  و ملانوما  می‌باشد.

         آکتینیک کراتوزیس این ضایعه پیش سرطانی، نقاط یا لک‌های خشک پوستی هستند که در آنها پوست حالت شاخی، زبر و کمی‌برجسته پیدا می‌کند و رنگ آن تغییر می‌یابد. این ضایعات معمولا بر اثر آسیب شدید پوستی ناشی از نور آفتاب یا برنزه کردن به وجود می‌آیند.

         سرطان سلول پایه شایع‌ترین نوع سرطان پوست است، ولی در کل از ملانوما و SCC خوش خیم تر است. ضایعات گوشتی با رنگهای مختلف، برآمدگی های صدفی شکل، لکهای صورتی رنگ، زخم هایی که بهبود نمی‌یابند و یا خونریزی می‌دهند، همگی می‌توانند نشانه های BCC باشند.

         سرطان سلول سنگفرشی، این سرطان دومین سرطان پوست از نظر شیوع می‌باشد و از BCC تهاجمی‌تر است. SCC می‌تواند به شکل توده قرمز سخت، ضایعات پوسته دهنده و زخم هایی که بهبود نمی‌یابند و یا خونریزی می‌کنند، ظاهر گردد. تمایل ضایعات SCC به زخمی‌شدن و خونریزی کردن از BCC بیشتر است. این زخم ها معمولا به بافت عمقی نفوذ کرده و باعث تغییر شکل ناحیه درگیرشده می‌شوند.

         ملانوما کشنده ترین نوع سرطان پوست می‌باشد. ملانوما به طور شایعی با تغییرات یک خال گوشتی قدیمی‌ و یا خال معمولی شروع می‌گردد و یا به طور ناگهانی به صورت یک ناحیه سیاه یا قهوه‌ای تیره روی پوست ظهور می‌یابد.

         بیش از نود درصد سرطان های غیر ملانوما (معمولاً BCC و SCC) با قرار گرفتن کنترل نشده و طولانی در برابر نور آفتاب در ارتباط می‌باشند.کسانی که بیش از ده بار در طول عمر خود از تخت های برنزه سازی پوست استفاده می کنند، 34 درصد بیشتر در معرض ابتلا به ملانوما قرار می گیرند.

2-2- گندزدایی کردن سطوح با استفاده از پرتو ماوراء بنفش:

         پرتو ماوراء بنفش به عنوان یکی از بی خطرترین و نزدیک ترین روش به طبیعت در فرایند گندزدایی بدون نیاز به مواد شیمیایی به شمار می‌رود. این روش ضدعفونی بر اساس عملکرد طبیعی پرتو طبیع خورشید است. توانایی پرتو ماوراء بنفش در نابودسازی باکتری ها و ویروس ها با استفاده از دسته پرتو UVC  مصنوعی تولید شده برای استریل کردن سطوحی مانند دستگاه‌های پزشکی و اتاق‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد[3] .

         پرتو UV به نام "UV میکروبکش" نیز شناخته می‌شود زیرا می‌تواند رشته‌های DNA را در باکتری‌ها و ویروس‌ها به‌طور مستقیم غیرفعال کرده و آنها را بی‌اثر کند. باکتریها و ویروس های غیرفعال و بی‌خطر شده  زیرا قادر به  تکثیر نیستند. اثر میکروب‌کشی پرتو ماوراء بنفش به مدت زمان در معرض بودن و دوز پرتو ماوراء بنفش بستگی دارد.

1-2-2- مزایا و معایب گندزدایی کردن سطوح با استفاده از پرتو ماوراء بنفش:

         اول از همه هزینه کمتری نسبت به دیگر روش‌های گندزدایی سطوح دارد، استفاده از آن سهل و آسان بوده و می‌توان به عنوان مکمل دیگر روش‌های ضدعفونی استفاده گردد. یکی از مسائل مهم دیگر که چندسال است که به آن پرداخته می‌شود مقاوم شدن عوامل بیماری‌زا نسبت به ضدمیکروب‌ها است که پرتو‌های ماوراء بنفش این مشکل را نداشته.

          زمان عملکرد تابش پرتو ماوراء بنفش به پاتوژن‌ها بسیار کوتاه است و در کوتاه‌ترین زمان همه آنها را نابود می‌کند. باکتری ها به علت داشتن پروتئین و اسید نوکلئیک، می‌توانند مقدار زیادی از پرتو ماوراء بنفش را جذب نمایند و اگر باکتری‌ها در مسیر پرتو ماوراء بنفش قرار گیرند به علت آسیب رسیدن به دزوکسی‌ریبونوکلئیک اسید  یا DNA، کشته خواهند شد.

         چون عمل ضدعفونی سطوح به وسیله پرتو است ممکن است کنج‌هایی به آن پرتو تابیده نشده و گندزدایی نشوند و همچنین تعدادی از باکتری‌ها به آن مقاومت دارند. زیرا برخی آندوسپورهای  باکتریایی در برابر تابش اشعه ماوراء بنفش مقاوم هستند و علت آن موادی است که در پوشش اسپور آنها وجود داشته و سبب جذب اشعه می‌گردند. بنابراین اشعه ماوراء بنفش یک عامل استریل کننده نبوده و می‌تواند به عنوان یک گندزدا مورد استفاد قرار گیرند.

         قدرت نفوذ پرتو ماوراء بنفش ضعیف است و با وجود عبور این پرتو از هوای بدون غبار قادر به عبور از شیشه معمولی، بسیاری از پلاستیک‌ها، محلول‌های کدر و لایه‌های نازک چربی نمی‌باشد. علاوه بر این درصورت تابش مستقیم به چشم باعث صدمه به قرنیه یا فوتوکراتیت  شده و اگر پوست مدت طولانی با آن در تماس باشد احتمال ایجاد سرطان افزایش پیدامی‌کند.

3-2- چراغ اولتراویوله :

         از چراغ اولتراویوله برای گند‌زدایی اماکن پرجمعیت، اتاق عمل، اتاق تهیه محیط کشت، آزمایشگاهها، بیمارستان‌ها و دستگاه‌های بسته‌بندی دارو استفاد می‌شود. این چراغ‌ها در سه دسته UVA، UVB و UVC ساخته می‌شوند. باید توجه داشت که چراغ اولتراویوله باعث تولید گاز ازون نیز می‌شود!.

1-3-2- نوع UVA :

         این مدل لامپ UV همان لامپ BLB  در پزشکی است که در صنایع داروسازی، واکنشهای فتوشیمیایی، تشخیص و تجزیه و تحلیل درصنایع نساجی و موادشیمیایی مورداستفاده قرارمی‌گیرد.

2-3-2- نوع UVB :

         لامپ UVB برای درمان اختلاهای مزمن پوستی مانند بیماری پوستی ویتیلیگو (لک‌وپیس) پسوریازیس (صدفک)، پارا پسوریازیس(صدفکوار)، آتوپیک درماتیت (اگزمای سرشتی) ودر سایر اختلال‌های پوستی مورد استفاده قرارمی‌گیرند.

3-3-2- نوع UVC :

         لامپ UVC برای کشتن یا غیرفعال کردن باکتری، ویروس و دیگر موجودات ذره‌بینی مورد استفاده قرارمی‌گیرد. از این لامپ در تصفیه هوا، آب و سطوح در مکان‌هایی مانند بیمارستان‌ها، مراکز تحقیقات میکروبشناسی و موسسات داروسازی و ... استفاده می‌شود.

4-2- نصب لامپ پرتو ماوراء بنفش در بیمارستان:

         لامپ های مولد پرتو ماوراء بنفش معمولاً به صورت ثابت یا سیار مورد استفاده قرار می‌گیرند، این لامپ‌ها بصورت دیواری، سقفی، پورتابل، یک لامپی، دو لامپی و قابل نصب در کانال هواکش یا محفظه‌ای که فن جهت گردش هوا داشته باشد قرار می‌گیرند.

         اگر لامپ بصورت سیار استفاده شود بایستی لامپ دقیقاً در وسط اتاق کار قرار گیرد و درصورت استفاده ثابت از لامپ باید در محلی نصب شود که کلیه وسایل موجود در اتاق کار را پوشش دهد.

         لامپ مولد پرتو ماوراء بنفش انواع گوناگونی دارد، بنابراین دارای طول عمر، شدت جریان و انرژی متفاوتی نیز هستند.

5-2- نکته‌هایی جهت استفاده از لامپ پرتو ماوراء بنفش[5]

1-5-2- پیش از استفاده:

• حتما پنجره و شیشه ها پوشیده و تاریک شوند،  در مواجهه با نور مدت اثر باکتری کشی به میزان زیادی کاهش میابد
• پرتو UVC به دلیل اینکه هیچگونه قدرت نفوذ ندارد لذا از پارچه فلزات جهت روکش کردن در زمان استفاده اجتناب گردد.

شکل 2- هشدار پرتو ماورا بنفش

2-5-2 طرز کار:

         لازم است دستگاه فقط در مواقع لزوم روشن شود. پیش از روشن کردن دستگاه سطح مورد نظر تمیز شده باشد.
         برای ضد عفونی، بهترین زمان روشن کردن دستگاه،در پایان ساعت کاری میباشد زیرا 5 الی 6 ساعت پس از خاموش کردن دستگاه نباید به فضایی که تحت تابش UV بوده وارد شد. بنابراین حدود 30 دقیقه قبل از اتمام ساعت کاری دستگاه را در فاصله حداکثر 3 متری سطح مورد نظر روشن نمایید و قبل از خروج از محل کار آن را خاموش نموده و اتاق را ترک کنید.

3-5-2- نکته‌های ایمنی:

•    از نگاه کردن مستقیم به لامپ تحت هر شرایطی خودداری شود زیرا خطرکوری موقت و در بعضی موارد کوری دائمی‌وجود دارد.
•    از استشمام بوی تولید شده توسط لامپ پرتو ماوراء بنفش (ازون) خودداری شود.
•    در محل نصب دستگاه لامپ پرتو ماوراء بنفش حتماً از علائم هشدارماوراء بنفش استفاده شود مانند شکل ۲.
•    تخلیه گاز تولید شده توسط لامپ پرتو ماوراء بنفش به فضای آزاد و همچنین استفاده از تهویه در محل کار با هواکش‌های مناسب ضروری است.
•    از تابیده شدن نور مستقیم لامپ پرتو ماوراء بنفش به پوست جداً خودداری شود زیرا باعث صدمه به بافت‌های زیر پوست می‌گردد و خطر ابتلا به سرطان را تقویت می‌نماید.
•    در هنگام تعویض یا جابجایی لامپ سوخته یا کار کرده از دستکش استفاده شود.
•    در صورت تماس مستقیم با پرتو ماوراء بنفش، باید از لباس‌های محافظ و عینک ضد پرتو UV استفاده کرد.

4-5-2- نکته‌های نگهداری:

•    دست زدن به بدنه شیشه ای لامپ های نو برای پوست مضر نبوده ولی به دلیل جذب چربی پوست باعث کوتاه شدن عمر لامپ میگردد.
•    در صورت تماس دست با بدنه شیشه‌ای لامپ، با محلول الکل سفید و پارچه بدون پرز تمیز شود. به‌طور دوره‌ای نیاز است که سطح لامپ‌ها در حالت خاموش با الکل تمیز شوند.
•    دست زدن به شیشه لامپ های کارکرده و سوخته برای پوست مضر می‌باشد.

1-4-5-2- طول عمر لامپ پرتو ماوراء بنفش:

         لامپ های پرتو ماوراء بنفش دارای یک طول عمر مفید هستند که عملاً کسی متوجه اتمام طول عمر مفید نمی‌شود، مگر اینکه از دستگاه‌های اندازه‌گیری مخصوص استفاده شود، زیرا لامپ بعد از پایان طول عمر مفید(به طور معمول 8000 ساعت) هم‌چنان به رنگ آبی روشن می‌گردد اما خواص ضد‌عفونی کنندگی را نخواهد داشت. بهتر است ساعات روشن کردن لامپ در یک دفترچه ثبت شود تا عمر لامپ‌ها از ابتدای خرید و تعویض مشخص باشد.

منابع :

[1] ISO 21348 Definitions of Solar Irradiance Spectral Categories

[2] معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمت‌های بهداشتی شهید بهشتی، گزیده ای از مطالب

[3]   /www.sciencelearn.org.nz ,Published 29 July 2008, Updated 17 October 2017

[4] https://www.ccohs.ca

[5]  راهنمای کاربردی دستگاه ضد عفونی کننده پرتو ماوراء بنفش دانشگاه علوم پزشکی و خدمت‌های بهداشتی درمانی تهران

[6] Global Solar UV Index: A Practical Guide 

[7] https://www.cochranelibrary.com/l

[8]https://medicalxpress.com

[9] https://www.skincancer.org/skin-cancer-information